الگوهای کاهش ظرفیت فعلی: شواهدی از زبان فارسی

نویسندگان

رضوان متولیان

استادیار، دانشگاه اصفهان

چکیده

مقالۀ حاضر تحلیلی بین زبانی از الگوهای کاهش ظرفیت فعل که به حذف کنشگر منجر می­شود ارائه می­دهد. در این راستا بهره­گیری زبان فارسی از دو الگوی مهم ضدسببی و مجهول­سازی مورد بررسی قرار گرفته است و نشان داده شده که هرچند عملیات تغییر ظرفیت غالباً در زبان­های دیگر به صورت ساختواژی رخ می­دهد، در زبان فارسی این فرایندها از طریق الگوهای غیرصرفی صورت می­پذیرد. در خصوص مجهول­سازی نیز نشان داده شده از آنجا که این فرایند کاهش ظرفیت فعل را به همراه دارد، برخلاف نظر برخی از زبانشناسان، ساخت غیرشخصی اختیاری را نمی­توان به عنوان مجهول نحوی در نظر گرفت. همچنین تغییر تعدی به ساخت مجهول منجر نمی­گردد بلکه این فرایند واژگانی، ساخت­های ضدسببی و غیرسببی را به دست می­دهد. در این مقاله سعی شده است با استفاده از سه محک الف) مجاز بودن قید به­خودی خود؛ ب) صورت متناظر ضد سببی ایستا؛ و ج) باهمایی با عامل گروه حرف اضافه­ای، راهی برای تشخیص ساخت­های ضدسببی در زبان فارسی ارائه گردد. علاوه برآن الگوهای برآیندی، انعکاسی و دوسویه نیز مورد بررسی قرار گرفته و نشان داده شده است که زبان فارسی از میان این سه الگو تنها از الگوی برآیندی برای کاهش ظرفیت فعل و حذف کنشگر بهره می­گیرد.

برای دانلود باید عضویت طلایی داشته باشید

برای دانلود متن کامل این مقاله و بیش از 32 میلیون مقاله دیگر ابتدا ثبت نام کنید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

بررسی «عبارت فعلی » در دستور زبان فارسی

در زبان فارسی، فعل از جهات گوناگون تقسیم می‌شود. تقسیم بندی بر مبنای ساخت و تعداد اجزای تشکیل دهنده، یکی از مهمترین اقسام فعل است. دستور نویسان در این باره دست کم به دو گونه فعل ساده و فعل مرکب قائلند. برخی نیز اقسام بیشتری برای فعل برشمرده‌اند. عبارت فعلی گونه‌ای از فعل بر مبنای ساخت آن است که دست کم از سه جزء تشکیل می‌شود و معنی واحدی دارد. در چند دهه اخیر این مجموعه فعلی، در برخی از دستورها ...

متن کامل

چکونگی بیان معانی پیشوندهای فعلی روسی در زبان فارسی

یکی از ویژگی های بارز زبان روسی، تعداد زیاد افعال پیشوندد ار است. به کمک پیشوندها معانی زیادی که اغلب برای زبان آموزان ایرانی بسیار مشکل اند، بیان، می شوند. از آنجاکه پیشوندهای فعلی فارسی، معانی کمتری نسبت به پیشوندهای روسی بیان می کنند، در ترجمهء روسی به فارسی مشکلات عمد ه ا ی بوجود می آیند که اغلب این گونه پیشوندها تحت اللفظی ترجمه می شوند. در برخی موارد، حتی لازم است که برخی از معانی مربوط ب...

متن کامل

نقدی بر تحلیل پوسته‌ای گروه فعلی در زبان فارسی

آهنگر (1387) در تحلیل گروه فعلی پوسته‌ای (لایه‌ای)[1] زبان فارسی و برخی از ساخت‌های فعلی این زبان، یادآور می‌شود که اشتقاق این ساخت‌های نحوی ضمن پیروی از فرضیة بیکر[2] (1988)، تحت تأثیر دیگر اصول برنامة کمینه‌گرا قرار دارد. بااین­همه، به­نظرمی‌رسد که برخی از تبیین‌های وی از یک‌سو با آموزه‌های نظری برنامة کمینه‌گرا سازگار نیستند و از سوی­دیگر، از تبیین شماری از شواهد زبان فارسی بازمی‌مانند. به‌ا...

متن کامل

ساخت سببی زبان فارسی بر اساس طرح پوسته فعلی

      از زمانیکه لارسن ( 1988 ) استدلال کرد که گروه فعلی از دو پوسته ( لایه ) یکی با هسته فعل سبک و دیگری با هسته فعل واژگانی تشکیل شده است ، زبانشناسان کو شیده اند تا بر این اساس ساخت های متعددی را در زبان های مختلف تجزیه و تحلیل کنند و نقایص و اشکلات احتمالی آن را بررسی نمایند و در تکامل آن تعدیل هایی بوجود آورند . ساخت سببی فارسی با توجه به گوناگونی و تنوع ساختار نحوی آن می تواند در این راست...

متن کامل

بررسی تحلیلی ساخت عبارت فعلی در زبان فارسی

رکن اصلی و تفکیک‌ناپذیر جمله فعل است و ساختمان آن دارای اشکالی چون: فعل ساده، پیشوندی، مرکب، پیشوندی مرکب، عبارت فعلی و فعل‌های لازم یک‌شخصه می‌باشد. بحث و بررسی‌های زیادی در خصوص ساختمان فعل صورت گرفته است، لیکن دربارۀ ساختمان عبارت فعلی، به‌صورتی بایسته، پژوهشی جامع صورت نگرفته است. در این مقاله کوشش می‌شود تا با توجه به‌نظر دستورنویسانی چون خانلری، احمدی گیوی، ابوالقاسمی، انوری، فرشیدورد و ا...

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید


عنوان ژورنال:
مطالعات زبان و گویش های غرب ایران

جلد ۱، شماره ۳، صفحات ۴۹-۶۷

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023